Wskaźniki sterylizacji
Czym są wskaźniki sterylizacji?
Wskaźniki sterylizacji to takie materiały/odczynniki biologiczne i/lub chemiczne, których zadaniem jest dostarczenie dowodu na skuteczność przeprowadzonego procesu wyjaławiania wsadu przy użyciu określonej metody sterylizacji.
Monitorowanie procesu sterylizacji
Biologiczne wskaźniki sterylizacji
Przebieg procesu sterylizacji należy monitorować za pomocą wskaźników biologicznych, mechanicznych i chemicznych. Wskaźniki biologiczne, zawierające zarodniki bakterii, są najbardziej wiarygodnymi narzędziami do monitorowania sterylizacji, ponieważ dostarczają bezpośrednio informacji o skuteczności bójczej procesu w odniesieniu do wysoko opornych mikroorganizmów (np. gatunków Geobacillus lub Bacillus). Niestety, weryfikacja procesu przy użyciu biologicznych wskaźników sterylizacji nie jest możliwa bezpośrednio po zakończeniu procesu, a na wynik analizy trzeba poczekać od 24 godzin do nawet 7 dni.
Chemiczne wskaźniki sterylizacji
Wskaźniki mechaniczne i chemiczne nie gwarantują sterylizacji; pomagają jednak wykryć błędy proceduralne (np. przeładowany sterylizator, nieprawidłowe opakowanie) oraz awarie sprzętu. Monitorowanie mechaniczne i chemiczne powinno być przeprowadzane dla każdego wsadu sterylizatora.
Monitoring z użyciem chemicznych wskaźników sterylizacji opiera się na wykorzystaniu wrażliwych substancji chemicznych, które zmieniają barwę pod wpływem działania czynników sterylizujących tj. np. wysokich temperatur lub kombinacji czasu i temperatury. Przykładami wskaźników chemicznych są taśmy, paski lub etykiety i specjalne oznaczenia na materiałach opakowaniowych, których przebarwienie świadczy o zajściu i/lub poprawności procesu. Wyniki wskaźnika chemicznego są uzyskiwane natychmiast po cyklu sterylizacji i mogą dostarczyć informacji wcześniej niż biowskaźniki.
Sterylizując narzędzia, należy umieścić wskaźnik chemiczny wewnątrz każdego opakowania, aby zweryfikować, czy czynnik sterylizujący przedostał się do opakowania i dotarł do znajdujących się w nim narzędzi. Jeśli wewnętrzny wskaźnik chemiczny nie jest widoczny z zewnątrz opakowania, należy również zastosować wskaźnik zewnętrzny. Wskaźniki chemiczne pomagają rozróżnić przedmioty wysterylizowane od jeszcze nie poddanych procesowi, eliminując tym samym możliwość użycia narzędzi, które nie zostały wyjałowione.
Mechaniczne monitorowanie sterylizacji
Monitorowanie mechaniczne obejmuje sprawdzenie parametrów sterylizatora prezentowanych na wyświetlaczu lub wydruków z urządzenia oraz udokumentowanie w zapisach sterylizacji, że ciśnienie, temperatura i czas ekspozycji osiągnęły poziomy zalecane przez producenta. Ponieważ te parametry można zaobserwować jeszcze w trakcie cyklu sterylizacji, może to być pierwsze wskazanie ewentualnego problemu. Należy pamiętać, że same wskazania z czujników wbudowanych w autoklaw nie są wystarczające do wykazania poprawności przebiegu procesu. W przypadku awarii sondy lub też w razie jej nieprawidłowego umieszczenia we wsadzie, odczyt może wydawać się poprawny, a mimo to nie dostarczać danych rzeczywistych. W takich sytuacjach pomocny będzie niezależny czujnik temperatury, ciśnienia lub wilgotności, prezentujący stan faktyczny w miejscu badania.
Nie używać pakietów narzędzi, jeśli wskaźniki mechaniczne lub chemiczne wskazują na niewłaściwe przetwarzanie. Wskaźniki chemiczne należy sprawdzać natychmiast po wyjęciu opakowań ze sterylizatora; jeśli nie nastąpiła odpowiednia zmiana koloru, nie używaj przyrządów.